Tien jaar geleden kwamen meerdere huisartsen in het Limburgse grensdorp Vaals (zo’n 10.000 inwoners) met een hulpvraag bij de gemeente. Ze constateerden dat steeds meer patiënten overgewicht hadden. Vaak gebeurde het dat patiënten na een paar maanden weer op de stoep stonden – zonder persoonlijke begeleiding lukte het ze niet om zelfstandig in beweging te komen of bijvoorbeeld bij een diëtist een traject te beginnen.
Persoonlijke aanpak
De gemeente koos voor het inzetten van een beweegmakelaar: iemand die inwoners in een kwetsbare positie ondersteunt om in beweging te komen en te blijven. In eerste instantie richtte de beweegmakelaar zich puur op fysieke beweging, intussen gaat het ook om mensen motiveren op sociaal en maatschappelijk vlak. Dit gebeurt door een persoonlijke aanpak, door aan te sluiten op de leefwereld en door bij de juiste partijen aan te kloppen. Onder kwetsbare inwoners verstaat de gemeente bijvoorbeeld mensen met een gezondheidsachterstand of in de bijstand. “We gaan dit eerst twee jaar proberen, gewoon durven en doen”, zo blikt beweegmakelaar Jolanda Mikic terug op de start.
Vanaf het begin heeft Jolanda ingezet op het creëren van een breed netwerk. Ze ging proactief en persoonlijk langs bij alle mogelijke doorverwijzers, zoals sport- en beweegaanbieders, ergotherapeuten, psychologen en wijkverpleegkundigen. Met alle partijen maakte ze afspraken om samen te werken. Al snel kwam ze erachter dat achter een probleem als overgewicht vaak een heel verhaal schuilgaat. “Vaals heeft relatief veel inwoners met een laag sociaaleconomische status en niet zelden komen schulden, mentale problemen en eenzaamheid om de hoek kijken. Juist daarom is het niet alleen zaak om mensen fysiek in beweging te krijgen, maar ze ook meer deel uit te laten maken van de samenleving.”
Team zonder scheidslijnen
De beweegmakelaar valt nu onder de sector Maatschappij binnen de gemeente. Daar werken alle mensen die zich bezighouden met het sociaal domein, onderwijs en sport en bewegen. Het team waarin de beweegmakelaar werkzaam is, bestaat uit vier beweegmakelaars, drie wmo-consulenten, drie jeugdconsulenten en een consulent zorg/veiligheid. Juist aan de integrale samenwerking hecht de gemeente waarde en daarom probeert ze weg te blijven van scheidingslijnen, die normaliter in gemeenteland worden gehanteerd. “Of de oplossing nu meer ligt in het sport en bewegen of in het sociale domein, het gaat erom dat de betreffende persoon geholpen is met de gekozen aanpak.”
Het team bespreekt en verdeelt elke maandagochtend de meldingen die de week ervoor zijn binnenkomen – vaak zo’n twintig. Die worden verwerkt in een cliëntvolgsysteem, waaruit elk lid van het team, management of bestuur relevante informatie kan halen.
Persoonlijke benadering
Zodra de aanvraag bij de beweegmakelaar is gekomen, gaat deze het gesprek aan met de betreffende inwoner. Samen bekijken ze hoe hij of zij in beweging is te brengen. Het maakt niet uit of dit bij een sportvereniging, wandelclub, kookclub is of een plek waar iemand vrijwilligerswerk gaat doen. Jolanda: “Het gaat om de persoonlijke benadering. Je moet eerst luisteren en erachter komen wat het verhaal achter het verhaal is. Vervolgens merk je waar iemand enthousiast van wordt. Dan kun je in de omgeving van de cliënt oplossingen bedenken en is het zaak om meteen in actie komen.”
Jolanda gaat met de inwoner mee als er een passende activiteit is gevonden. “Zo verlaag ik de drempel en zorg ik voor een warme overdracht, die als het nodig is ook nog een tijdje kan aanhouden. Verder zorg ik altijd voor een terugkoppeling naar de verwijzer.”
De aanpak van Vaals in beeld
De belangrijkste stappen van de beweegmakelaar in dit praktijkvoorbeeld bekijken? Bekijk de pdf-versie.
Eén euro levert drie euro op
Dan de resultaten van de aanpak. Na evaluaties door (master)studenten in 2013 en 2015 liet de gemeente een kosten-batenanalyse uitvoeren over de aanmeldingen in 2017. Voor de 51 cliënten in dat jaar gold: 59% is begeleid naar een activiteit rondom preventie, voor 10% is Wmo-maatwerk voorkomen, 15% is begeleid naar vrijwilligerswerk en 10% naar regulier werk. Hieruit bleek dat elke geïnvesteerde euro in de beweegmakelaars drie euro oplevert. Zo betekende het vijfmaal voorkomen van Wmo-maatwerk een besparing van € 41.535 (vijf keer € 8.307). Deze inzichten leidden destijds tot een structurele financiering van de aanpak en inbedding in het toegangsteam.
Praktijkvoorbeeld: Ria (81)
Een goed voorbeeld van iemand die baat heeft gehad bij de aanpak van de beweegmakelaar is de 81-jarige Ria. Nadat haar man in 2021 overleed, vereenzaamde ze. Toen ze dat jaar na een longontsteking thuiskwam uit het ziekenhuis kreeg ze hulp van de wijkverpleegkundige, die Jolanda inschakelde.
Jolanda sprak thuis met Ria nam haar later mee naar yoga. Dat doet Ria nog steeds en ook is ze inmiddels actief voor Nationale Vereniging de Zonnebloem en een werkgroep eenzaamheid van de gemeente. Juist het persoonlijke contact en het meegaan naar de activiteit gaven Ria de sturing die ze op dat moment nodig had. Jolanda: “Als beweegmakelaar jaag je aan, faciliteer je en ben je achterwacht waar nodig.”
Tips van beweegmakelaar Jolanda
- Ga aan de slag, durf te beginnen met een pilot of experiment
- Neem vervolgens de tijd om tot een goede aanpak en resultaten te komen
- Investeer aan de voorkant in tijd en energie
- Zoek de juiste persoon als beweegmakelaar
- Durf het anders te doen en te proberen
- Roep niet te snel: ‘Ja, maar…’, roep ‘Ja, dus…’
- Hou je doel/droom helder en wees ervan bewust dat er meerdere manieren zijn om daar te komen
- Zorg voor korte lijntjes en onderhoud die, liefst op een zo direct mogelijke manier
- Speel in op signalen die je krijgt van inwoners, groepen en netwerkpartners, maak deze bespreekbaar en kijk vanuit de gemeente wat de mogelijkheden zijn om collectief tot oplossingen te komen
- Wees proactief
- Geloof in de kracht van herhaling
Foto boven artikel: beweegmakelaar Jolanda Mikic (rechts) en cliënt Ria.